Reacties onderzoeksrapport aanpak Coronacrisis, Deel 1

De Onderzoeksraad heeft zich bij de start van zijn onderzoek gerealiseerd dat hij niet alleen moest inzoomen op de ‘Haagse werkelijkheid’, maar nadrukkelijk ook moest kijken naar de uitwerking van de gekozen aanpak voor mensen, in het bijzonder kwetsbare mensen in onze samenleving. Om dit af te bakenen koos de Raad ervoor zich te richten op de kwetsbare bewoners in de verpleeghuizen. Daarbij besefte de Raad terdege dat vele andere kwetsbare groepen soms in vergelijkbare risicovolle omstandigheden verkeerden, en sterk afhankelijk waren van het optreden van overheid en instellingen. De gevolgen voor bewoners en medewerkers van verpleeghuizen zijn een  voorbeeld van de uiterst zorgelijke situatie met name in de eerste zes maanden van de pandemie in 2020, die centraal staat in dit (eerste) deelrapport. De Raad heeft uitvoerig onderzocht en beschreven waarom het gegaan is zoals het is gegaan, zowel in de reconstructie als in hoofdstuk 7. De aanbeveling die hieruit is voortgekomen, luidt als volgt:

Aanbeveling 5

Identificeer (nieuwe) kwetsbare groepen tijdens crises. Onderken tijdig de specifieke risico’s voor deze groepen en handel ernaar. Bewaak structureel of de aanpak voor deze groepen effectief is.

Met deze aanbeveling heeft de Onderzoeksraad een bredere doelgroep dan alleen de bewoners van verpleeghuizen voor ogen. Er zijn in deze crisis veel meer kwetsbare groepen geweest die mogelijk onvoldoende in beeld zijn geweest bij de aanpak van deze crisis.

Uit de vele brieven die zijn ontvangen van onder andere de uitvaartsector, de gehandicaptenzorg, ambulancepersoneel, de thuiszorg en de geestelijke gezondheidszorg lijkt dat de problematiek inderdaad veel breder was. In soms zeer persoonlijke brieven werd aandacht gevraagd voor specifieke problemen waardoor mensen extra kwetsbaar waren en grote risico’s liepen. Werkenden in al de genoemde sectoren ervaarden een gebrek aan bescherming in deze eerste maanden van de coronacrisis.

Jeroen Dijsselbloem, voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid: “Duidelijk is dat de ene doelstelling van het kabinet, namelijk het ontlasten van de ziekenhuiszorg, zwaarder heeft gewogen dan dat andere doel, het beschermen van de kwetsbaren. Onze aanbeveling om de kwetsbaren in een grote crisis zo vroeg mogelijk  te identificeren, scherp in beeld te houden en gerichte bescherming te blijven bieden, wordt met al deze reacties nogmaals onderstreept.”

Naast bovenstaande reactie op het thema verpleeghuizen ontving de Onderzoeksraad diverse suggesties voor vervolgonderzoek: bijvoorbeeld naar de effecten van vaccinatie, de rol van de media, de effecten van reizen tijdens de pandemie, de crisisinzet etc. Een deel van deze onderwerpen komt gedeeltelijk terug in een van de volgende deelonderzoeken, maar er vallen ook onderwerpen buiten de scope van het onderzoek door Onderzoeksraad om uiteenlopende redenen. In de onderzoeksverantwoording van het deelrapport wordt dat toegelicht.

Via de website van de Onderzoeksraad voor Veiligheid zijn de lopende onderzoeken Aanpak Coronacrisis deel 2 en deel 3 te volgen. In deel 2 (over de periode van september 2020 tot juli 2021) wordt de aanpak van het vaccinatieprogramma onderzocht en drie ingevoerde maatregelen: de mondkapjesplicht, de scholensluiting van basis- en voortgezet onderwijs en de avondklok. Deel 3 (over de periode vanaf juli 2021) richt zich op onderwerpen die relevant waren voor de gehele duur van de coronacrisis, zoals het testbeleid en zicht op het virus, het besluitvormingsproces rondom invoering en versoepeling van maatregelen en de doelstellingen en strategieën van het kabinet. Het tweede deelrapport verwacht de Onderzoeksraad na de zomer van 2022 te publiceren. Het derde deel naar verwachting begin 2023. 

In het onderzoeksrapport krijgt het Kabinet 10 aanbevelingen om de crisisaanpak te verbeteren. Het Kabinet reageerde met een brief, waarin invulling gegeven wordt aan de aanbevelingen. Zoals gebruikelijk komt de Onderzoeksraad nog met een reactie op deze invulling in een Opvolgingsnotitie Aanbevelingen.