Veilig toelaten op de weg - Lessen naar aanleiding van het ongeval met de Stint

Onvoldoende aandacht voor veiligheid licht gemotoriseerde voertuigen

Er verschijnen steeds meer verschillende voertuigen op de weg. Met name op het fietspad wordt het steeds drukker met diverse soorten voertuigen. De toelating en mogelijke keuring van deze voertuigen kan onderverdeeld worden in vier verschillende categorieën. Naast voertuigen die zonder keuring of via Europese procedures op de weg komen, bestaat er in Nederland een categorie voor bijzondere bromfietsen. Deze is ontstaan onder grote politieke druk om innovatieve voertuigen, zoals destijds de Segway, simpel en snel toe te laten op de openbare weg. Deze categorie vertoont echter tekortkomingen. De definitie van deze categorie was tussen 2007 en 2015 erg breed, zodat veel verschillende soorten voertuigen hier binnen vielen en dus gemakkelijk op de openbare weg konden komen. Het toelatingsproces werd voorts eenvoudig ingericht en week sterk af van de Europese procedures: er werden minimale eisen gesteld aan het voertuig en de veiligheid daarvan. Hierdoor ontbrak een effectieve veiligheidstoets voordat de voertuigen op de weg kwamen.

Zonder keuring op de weg

Naast genoemde tekortkomingen bij de toelating van bijzondere bromfietsen signaleert de Raad ook veiligheidsproblemen bij de voertuigen die zonder keuring op de weg komen. Bijvoorbeeld de elektrische bakfiets, die net als de Stint tot tien kinderen kan vervoeren. De voertuigen zijn in snelheid, gewicht en functionaliteit grotendeels vergelijkbaar met elkaar, maar de elektrische bakfiets komt zonder toelatingsprocedure op de weg. Daarnaast rijden er steeds meer voertuigen op de weg die officieel niet zijn toegelaten en in de praktijk dus illegaal zijn, zoals elektrisch aangedreven stepjes, elektrische skateboards en monowheels. Ook hierop ontbreekt het zicht op de veiligheid en het gebruik ervan in het verkeer.

Herhaling van geschiedenis

Het gebruik van de Stint werd na het ongeval in Oss opgeschort, deze mocht niet meer de openbare weg op. Om zo snel mogelijk de nieuwe versie van de Stint de weg op te krijgen, heeft de Kamer – op nadrukkelijk verzoek van diverse brancheverenigingen in de kinderopvang – de minister opgedragen om het toelatingskader bijzondere bromfietsen in hoog tempo aan te passen. Net als destijds bij de Segway oefent de Kamer zo politieke druk uit om één specifiek voertuig (de Stint) weer op de weg te krijg. De veiligheidseisen voor bijzondere bromfietsen zijn inmiddels aangepast, maar de toelatingsprocedure is niet gewijzigd. De tekortkomingen die de Onderzoeksraad heeft vastgesteld in het toelatingsproces zijn daarmee nog niet opgelost. Hierdoor is er nog steeds onvoldoende zicht op de veiligheid bij het op de weg komen van licht gemotoriseerde voertuigen, waaronder de aangepaste Stint.

Aanbevelingen

Twintig procent van de in totaal 678 dodelijke slachtoffers in het verkeer waren vorig jaar gebruiker van een licht gemotoriseerd voertuig. Gezien de toegenomen drukte op de openbare weg en de grote aantallen slachtoffers, kunnen maatregelen niet op zich laten wachten. De Onderzoeksraad beveelt de minister van Infrastructuur en Waterstaat daarom aan om de wijze te herzien waarop licht gemotoriseerde voertuigen op de weg komen. De Onderzoeksraad is van mening dat de categorie bijzondere bromfietsen moet worden ingericht naar Europees model. De risico’s van alle licht gemotoriseerde voertuigen moeten in kaart worden gebracht en worden getoetst aan een door de minister vastgesteld veiligheidsniveau. Voor sommige voertuigen kan dat betekenen dat mogelijk alsnog een toelating wordt ingevoerd, voor andere dat de toelating opnieuw wordt beoordeeld. Voor voertuigen die al op de weg zijn, zijn mogelijk maatregelen nodig om alsnog de veiligheid te vergroten. De Onderzoeksraad beveelt aan dat een onafhankelijk keuringsinstantie eindverantwoordelijk wordt voor de besluitvorming over toelating, in Nederland is dat de RDW. De Tweede Kamer en de minister zijn verantwoordelijk om beleid vast te stellen om de verkeersveiligheid op de openbare weg te verbeteren. De minister, noch de Kamer moet treden in de uiteindelijke beoordeling van de veiligheid van (nieuwe) voertuigen.

Aanbevelingen

Aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat:

1. Voer een integrale risicobeoordeling uit en monitor de ontwikkelingen
   Voer een integrale risicobeoordeling uit op de verschillende typen licht gemotoriseerde voertuigen, waarbij de interactie tussen mens, techniek en omgeving centraal staat. Geef daarbij aan welk veiligheidsniveau acceptabel is gezien de ambities uit het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030. Doe dit zowel bij de toelating van nieuwe innovatieve voertuigen als bij de groep voertuigen die reeds op de openbare weg is toegelaten.
2. Tref zo nodig aanvullende maatregelen voor de reeds toegelaten voertuigen
   Als uit de risicobeoordelingen van de reeds toegelaten licht gemotoriseerde voertuigen blijkt dat het veiligheidsniveau verbetering behoeft, onderzoek dan met welke maatregelen dat kan worden bereikt. Denk hierbij aan het stellen van extra permanente eisen, gebruikseisen of aanpassing van de infrastructuur.
3. Herzie de toelating van nieuwe voertuigen
   a. Nationaal toegelaten voertuigen: richt de toelating zo in dat een onafhankelijke keuringsinstantie verantwoordelijk wordt voor de besluitvorming bij toelatingen van nieuwe voertuigen.
   b. Voertuigen met Europese vrijstelling: onderzoek de mogelijkheden om ook gemotoriseerde gehandicaptenvoertuigen en elektrische (bak)fietsen in het Europese toelatingssysteem op te nemen of voor deze voertuigen een nationale toelating vast te leggen.
   c. Illegaal gebruikte voertuigen: zorg dat voor iedereen duidelijk herkenbaar is welke licht gemotoriseerde voertuigen wel en niet op de openbare weg mogen worden gebruikt en ga illegaal gebruik tegen.