Grijs gietijzeren distributieleidingen in toenemende mate onveilig in het gebruik

Den Haag, 28 april 2009

Op 9 maart 2008 deed zich in de bergruimtes van een appartementencomplex aan de Haarlemmer Houttuinen te Amsterdam een explosie voor. Als gevolg van deze explosie, waarbij de bergruimtes verwoest werden, kregen vier bewoners in de boven gelegen woningen ademhalingsproblemen. Twee bewoners zijn behandeld in een ziekenhuis. Het ongeval werd veroorzaakt door de ontsteking van aardgas dat vrijkwam uit een breuk in een grijs gietijzeren hoofdgasleiding. Het gas is door de grond via de gevel het appartementencomplex binnengedrongen. De breuk in de leiding is ontstaan door verzakking van de grond waarin de leiding lag. De Onderzoeksraad voor Veiligheid, onder voorzitterschap van prof. mr. Pieter van Vollenhoven, publiceert vandaag zijn bevindingen naar aanleiding van het onderzoek naar deze explosie.

De voorganger van de Onderzoeksraad, de Raad voor de Transportveiligheid, heeft in 2002 naar aanleiding van een ongeval in de Czaar Peterstraat in Amsterdam reeds zijn zorg geuit over het gebruik van grijs gietijzeren gasleidingen. Deze zorgen komen met name voort uit de wetenschap dat een grijs gietijzeren leiding niet bestand is tegen buiging die onder andere kan ontstaan in sterk zakkende grond. Een leiding kan hierdoor ineens breken.

Vanaf 1900 tot medio jaren zeventig zijn grijs gietijzeren leidingen toegepast als hoofdleidingen in het gasdistributienet. Van meet af aan waren de zwakheden van grijs gietijzer als materiaal bekend. Pas vanaf de jaren dertig en veertig kwamen er voor deze leidingen ook andere materialen op de markt zoals staal en asbestcement, gevolgd in de jaren zestig door de eerste generatie kunststof leidingen. Naast de beperkingen van grijs gietijzer in het algemeen, was het in de gasbranche in de loop van de tachtiger jaren ook bekend geworden dat het materiaal kwetsbaar was voor trillingen en externe belastingen en werd in 1994 al het gebruik van grijs gietijzer voor afsluiters in gastransportleidingen (in nieuwe situaties) verboden.

Zeker in de huidige tijd met de toename van de intensiteit en zwaarte van het verkeer en grootschalige (ook ondergrondse) bouwprojecten is grijs gietijzer in toenemende mate ongeschikt voor het veilig gebruik als aardgasdistributieleiding. Risico`s zijn nooit geheel uit te sluiten. Maar de vraag blijft wel hoe wordt omgegaan met risico`s die al lang bekend zijn. De bekendheid met het falen van leidingen roept de verwachting op dat vanuit de eigen verantwoordelijkheid van de netbeheerder een versnelde sanering zou zijn opgestart. Deze actie is echter uitgebleven en voor de huidige sanering hanteert de netbeheerder geen einddatum voor vervanging.

De Raad beveelt netbeheerder Liander dan ook aan voor grijs gietijzeren gasleidingen (en de andere brosse materialen) over te gaan tot versnelde sanering.

Op grond van de resultaten van dit onderzoek en van het eerdere onderzoek in 2002, concludeert de Raad opnieuw dat het gebruik van grijs gietijzeren gasleidingen in veel gevallen nog steeds een onbeheersbaar risico voor burgers vormt, immers de burger kan niet kiezen wie het gasnet beheert dat voor zijn of haar huis ligt en dat vormt daarmee een structureel veiligheidstekort. Verder heeft de Raad de minister van Economische zaken aanbevolen om ook met de andere netbeheerders afspraken te maken om tot versnelde sanering te komen.